maandag 1 november 2010

Interview met Bart Moeyaert over Het Paradijs

Een openhartig gesprek over het belang van wederzijds begrip tussen twee (naakte) mensen. Bart Moeyaert over Het Paradijs.

Is Het Paradijs ontstaan op aanvraag van het Nederlands Blazers Ensemble, of omdat het verhaal van De Schepping eigenlijk niet af was?
Moeyaert: Het ging heel eenvoudig: de samenwerking was heel leuk en we hadden afgesproken nog eens samen te werken. Maar je weet hoe dat gaat: zo'n dingen worden gezegd, maar het komt er niet meteen van. Na de laatste voorstelling was het duidelijk dat we een vervolg zouden maken op De Schepping. Sterker nog: we besloten om er een trilogie van te maken: de schepping, het paradijs en de dood.

Naar die dood verlangt Eva. Is dat niet een beetje raar, aangezien ze in het Paradijs leeft?
Moeyaert: "Ik heb alle bestaande verhalen over het Paradijs nagelezen en bestudeerd. Iedereen weet ongeveer hoe het in elkaar zit: twee naakte mensen, een appel en een slang. Ik wilde geen clichés, de erfzonde kan ook anders ingevuld worden. Het gaat erom te verlangen naar iets dat niet hoort. Ik heb al van velen een geschrokken, zelfs geschokte reactie gekregen. Verlangen naar de dood terwijl je in het Paradijs leeft, dat hoort niet. En net daar staat die appel voor. Dus daar heb je de erfzonde, zonder cliché.
Wist je dat er eerst een andere vrouw in het Paradijs was? Lilith heette ze, maar ze was te gevaarlijk, want ze was evenwaardig aan Adam en een vamp. Dus werd ze vervangen door Eva, die ondergeschikt is aan Adam. Ik wilde geen twee vrouwen, dat zou het verhaal te complex en te volwassen maken. Het moest een helder verhaal blijven, net als De Schepping. Dus gooide ik het over een andere boeg. Ik heb oude — echt oude, uit 1870 — tuinboeken gelezen en ontdekte wat er gebeurt als je een tuin niet onderhoudt. Dat heb ik gebruikt in het Paradijs, waar het altijd zomer is en de planten beginnen te woekeren voor je het weet. Adam let erop dat dat niet gebeurt, maar Eva wordt ongelukkig. Zij wil de dingen meemaken."

Maar dat begrijpt Adam niet.
Moeyaert: "Nee. Hij denkt: ze heeft alles wat ze wil, wat heeft ze te klagen? Eva zegt letterlijk "Ik mis het één en ander", hij ziet enkel de natuur en hoe hij die bewerkt voor haar. Hij snapt niet dat zij de dingen wil meemaken, terwijl hij ze wil beheersen. Dat is het verschil tussen man en vrouw denk ik: een man wil macht, wil de dingen kunnen beheersen, terwijl een vrouw alles wil meemaken en de natuur bijgevolg wil laten begaan."

We hebben al het verschil tussen man en vrouw, de erfzonde en de teloorgang van de natuur gehad. Wat is precies de kern van het verhaal?
Moeyaert: "Het Paradijs gaat over elkaar begrijpen. Adam en Eva begrijpen elkaar niet, en zullen dat ook nooit doen. Op het einde van het verhaal gaat het al beter, maar ze zijn duidelijk niet voor elkaar geschapen. Relaties draaien om elkaar begrijpen, of zal ik zeggen: elkaar aanvoelen. Als die basis er niet is, kan het niet lukken. Dat heb ik sinds Het is de liefde die we niet begrijpen geleerd."

De allusies op de teloorgang van de planeet zijn toeval?
Moeyaert: "Het is grappig hoe iedereen zijn eigen invulling aan het verhaal geeft. De recensent van De Morgen haalde er ook vooral het milieuverhaal uit. Terwijl dat niet echt de insteek is, maar je kunt het zo lezen."

Dat komt misschien omdat er zoveel onuitgesproken blijft dat de lezer verplicht wordt om bepaalde zaken zelf in te vullen?
Moeyaert: "Misschien heb ik dat stijlkenmerk, dat mij eigen is, erg ver doorgedreven. Ik heb nog nooit meegemaakt dat er zoveel verschillende invullingen aan een verhaal worden gegeven, dus het kan dat ik veel openingen gelaten heb. Wat ik niet erg vind, trouwens."

Nadat ik het verhaal gelezen had, bleef ik met een donker, somber gevoel achter. De muziek is echter helemaal niet somber. Is dat opzettelijk?
Moeyaert: "Het is geen somber verhaal. Je hoort het in mijn stem als ik het verhaal voorlees. (Het boek gaat gepaard met een cd waarop de muziek van het Ensemble afgewisseld worden met de voordracht van het boek door Moeyaert, nvdr.) De idee naar de dood te verlangen, is niet slecht. Zonder de dood is het leven niet compleet. Waarom zo bang voor de dingen die je mist in het leven? Ook de tekeningen worden af en toe "somber" genoemd. Waarom dat is, weet ik niet. Ik noem ze: puur. Bekijk de laatste plaat, waarop Eva trots en in balans staat. God maakte haar ondergeschikt aan Adam, maar gedurende het verhaal drukt ook zij haar stempel op de feiten; ze overhaalt Adam om de natuur zijn gang te laten gaan en volop te leven. Om de dood te accepteren. Op het einde is ze dan ook gelijkwaardig aan Adam en is er een evenwicht bereikt in het Paradijs. Dat is toch niet somber?"

God is opvallend afwezig. Was dat een bewuste keuze?
Moeyaert: "Als je het evangelie leest, vind je God ook nergens terug. Adam en Eva worden als het ware gedropt in het Paradijs. In mijn verhaal vallen ze door het bladerdak. Zo voelt het namelijk voor hen aan: alsof ze in het Paradijs gegooid worden. Die val is nog niet de zondeval, maar het begin van het verhaal. Naast de geschriften was er ook het vertellersperspectief dat ik wilde veranderen; in het vorige verhaal was ik de verteller, een ik die God aan het werk zag. Die insteek wilde ik opnieuw, maar deze keer niet tegenover God, maar tegenover Eva."

Denk je dat in de moderne samenleving nog tijd gemaakt wordt om de dingen te laten begaan en ze echt mee te maken?
Moeyaert: "Tijdens de voorstellingen merk ik dat de mensen verleerd zijn om naar het ware van het leven te kijken. Daarom hebben ze opnieuw nood aan een basis, aan iets om aan vast te houden. Dat vinden ze onder andere in onze voorstellingen. Tijdens de tournee zit ik op een hoge stoel, vanwaar ik het hele publiek kan zien. Hun gezichtsuitdrukkingen en reacties na afloop doen me heel veel deugd en zeggen me dat het goed is."

Recensie Het Paradijs
Recensie Mama Tandoori

6 opmerkingen:

Anoniem zei

Dag Veerle,
Tja, ik herinner mij dat Bart Moeyaert een jaar lang tot Antwerpse stadsdichter uitverkoren was. Aan zijn “Paradijs” heb ik helaas helemaal geen boodschap. Dank zij jou, heb ik me wel geïnformeerd in zijn officiële website en Wikipedia (dat men altijd met de grootste voorzichtigheid moet raadplegen).
Ik heb recent twee boekpresentaties gepubliceerd waarvoor je mening ten zeerste geapprecieerd zal worden:
Herman Teirlinck “Maria Speermalie” (het Nonnenwezen komt er fantastisch aan bod!!!) en vandaag het prachtwerk “Grote Antwerpse Willem Elsschot Atlas” van Eric Rinckhout.
Kus.Heel veel liefs,
Je vriendin Nadja

Suzanne zei

Ja, ik dacht al dat het Vlaams uitgesproken was. Vind dat toch zo'n mooie taal/dialect/wat is het precies?

Xxx

Anoniem zei
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.
Anoniem zei

Dag Veerle,
Zoëven kwam ik je tegen bij Sofie Guitary. Ik begon al te denken dat Veerle de Blogwereld verlaat. Je bent al zolang afwezig…Eigenlijk zou je in mijn “Straße der Besten” niet meer mogen figureren, maar ja….Blij dat ik een levensteken van je hebt, wacht nu op (nee, nee, niet Godot, toch ;-), maar op een Veerle-kwaliteitscursief: De verbeelding aan de macht. Schrijf je me ook weer eens?
Liefs,
Nadja
<3
Desperately searching Veerle! Toch geen Non geworden, zeker? (Lach)

Anoniem zei

DESPERATLY SEARCHING VEERLE!!!!
Zoek en bekijk in mijn Blog mijn post "Geile Nonnen?!"
Kus.
Nadja

Anoniem zei

DESPERATELY SEARCHING VEERLE!!!

Dag Veerle,
Dat is al een poosje geleden.
Ik heb je vernoemd in de boekpresentatie van “Zwanenpolder” van Ferdinand Bordewijk in mijn Blog:
http://politiekencultuur.blogspot.com/2011/03/zwanenpolder.html
Je wordt binnenkort nog eens vernoemd bij de presentatie van “Dood van een Non” van Maria Rossels.
Ook al hebt gij weinig tijd, ge ziet dat ik je niet vergeet... Schrijf me.
Kus. Heel veel liefs,
Nadja
<3